Көп түрлі миелома

Көп түрлі миеломаны диагностикалауға арналған талдаулардың бірнеше түрі бар. Бұл ауруды өз бетінше де, бір-бірімен біріктірілімде де қолдануға болатын төменде көрсетілген әдістермен диагностикалауға болады:

Қан талдауы¹²³

Көп түрлі миеломаны көбіне қан талдауларының қорытындылары бойынша диагностикалайды. Аталған ауруды анықтауға мүмкіндік беретін талдаудың негізгі түрі электрофорез деп аталады. Бұл – қан ақуыздарының талдауы. Ол қандағы иммуноглобулиндер (антиденелер) деңгейінің жоғарылауын анықтауға мүмкіндік береді. Қалып шегінен асып кететін деңгейлер көп түрлі миеломаның болуы мүмкін екенін көрсетеді.

Электрофорез әдісімен талдау үшін несеп үлгісін де пайдалануға болады. Бұл иммуноглобулиндердің бір бөлігінің көптеген жағдайларда несептен табылуына байланысты.

Қан талдауы келесі жайттарды алдын ала анықтауға мүмкіндік береді:

• анемияның ауырлық дәрежесі,
• тромбоцитопения болуы (қан ұюының бұзылуы),
• бүйрек функциясының бұзылуларының болуы,
• кальций деңгейі.

Осы көрсеткіштердің бәрі диагнозды растауға және емдеудің ең тиімді курсын белгілеуге көмектеседі.

Сүйек тінін талдау¹³

Сүйектердің рентгенограммасы сүйек тінінің өзгерістерін және сүйек зақымдануының (сүйек ошақтары деп аталатын) болуын анықтауға мүмкіндік береді. Бәрінен жиірек сүйек қаңқасының келесі бөлімдеріне рентгенологиялық зерттеу жүргізіледі:

• бассүйек сүйектері,
• омыртқа сүйектері,
• қабырғалар,
• жамбас сүйектері,
• иық сүйектері,
• ортан жілік сүйектері.

• Магнитті-резонансты томография (МРТ),
• компьютерлік томография (КТ),
• позитронды-эмиссиялық томография (ПЭТ)

сияқты басқа бейнелеу әдістерін де пайдалануға болады.

Бұл әдістер, стандартты рентгенологиялық зерттеуге қарағанда, көбірек сезімталдығымен ерекшеленеді, сонымен қатар аурудың басқа ағзаларға қалай әсер ететінін анықтауға мүмкіндік береді.

Сүйек кемігін талдау ¹²³

Сүйек кемігін талдауға арналған үлгіні келесі тәсілдермен алуға болады:

• сүйек кемігінің сұйық бөлігінің аздаған үлгісін алу (аспирация) немесе
• тіннің шағын бөлігін хирургиялық жолмен алып тастау (биопсия).

Екі типтің де үлгілері, әдетте, жамбас сүйегінен үлкен ине арқылы алынады. Осындай талдау сүйек кемігіндегі ісік жасушаларының болуын және мөлшерін анықтауға мүмкіндік береді.

Алынған үлгілерді цитогенездік талдау үшін де пайдалануға болады. Ол in situ (FISH) флуоресцентті будандастыру әдісімен орындалады. Бұл талдау миелома жасушаларының ДНҚ-сында белгілі бір өзгерістердің болуын анықтауға мүмкіндік береді.

Бұл талдау сонымен қатар пайдалы да, өйткені оны емдеудің ерекше тәсілін талап ететін аурудың аса қарқынды ағымын көрсететін генетикалық өзгерістерді анықтауға болады.

Сіз миеломаға қатысты әр түрлі топтарға; әр түрлі кезеңдерге бөлуге болатынын байқаған боларсыз.

Бұл бір ғана нәрсе емес.

Жіктеу

Жіктеуде аурудың немесе жай-күй топтарын анықтау көзделеді.

Аурудың кезеңі

Кезең аурудың ауырлық дәрежесін сипаттайды.

Емдеудің ең қолайлы әдісін анықтау барысында аурудың тобы да, сатысы да ескеріледі.

Жіктеу

Генезі түсініксіз моноклонды гаммапатия (ГТMГ)⁴⁵

Егер сізге ГТMГ диагнозы қойылса, бұл сүйек кемігіндегі М ақуызының мөлшері тіптен төмен екенін және оның қандай да бір симптомдардың дамуына немесе ағзалар зақымдануына әкелмегенін білдіреді.

Бұл 50 жастан асқан шамадағы 100 адамға 3-4 жағдайда байқалатын кең таралған ахуал. Аталған жай-күйдің даму жиілігі жас ұлғаюымен артады.

ГТMГ белсенді миеломаға дейін үдеуі мүмкін, алайда бұл сирек болады. ГТMГ жеңіл дәрежедегі қалып шегінен биологиялық ауытқу ретінде қарастырылады. Оны қадағалап отыру керек, бірақ, ол әдетте емдеуді талап етпейді.

Жеке плазмоцитома ²⁴⁶

Сирек жағдайларда дара зақымдану ошағы (ісікті миелома жасушаларының тобы) байқалады. Көптеген жағдайларда бұл – сүйек кемігі құрамының қалып шегінен ауытқу белгілері жоқ сүйек ошақтары. Әртүрлі емдеу әдістері болуы мүмкін, алайда бәрінен жиірек сәулемен ем қолданылады.

Белсенді миелома немесе клиникалық көріністерімен миелома ²

Белсенді миелома немесе клиникалық көріністері бар миелома сүйек кемігіндегі ақуыздар мен плазмалық жасушалар деңгейінің қалып шегінен ауытқуы да, сүйектер мен әртүрлі ағзалардың, мысалы, бүйректің зақымдануы да болып сипатталады.

Симптомсыз немесе «өшуге айналған»/секреция бөлмейтін миелома ⁴⁵

Симптомсыз немесе «өшуге айналған»/секреция бөлмейтін миелома келесі белгілермен сипатталады:

• қандағы М ақуызының төмен немесе
• сүйек кемігіндегі плазмалық жасушалардың 10%-дан астам деңгейлері.

Осы ауру кезінде:

• ағзалардың зақымдану белгілері жоқ,
• анемия жоқ,
• сүйек ошақтары жоқ,
• гиперкальциемия жоқ,
• бүйректің қалыпты функциясы сақталады.

Көптеген жағдайларда симптомсыз немесе «өшуге айналған»/секреция бөлмейтін миелома бар пациенттерге емдеу қажет болмайды. Дегенмен де, осындай пациенттер аурудың үдеу мүмкіндігін бақылап отыру үшін міндетті түрде дәрігердің қадағалауында болуы тиіс. Кейбір жағдайларда қосымша тексерулер миеломаның өте күрделі түрінің жылдам даму қаупінің жоғары болуын көрсетеді. Ондай оқиғада дәрігер емдеуді дереу бастау шешімін қабылдауы мүмкін.

Миелома кезеңдері ¹²

Тиісті емдеу тағайындау үшін миелома кезеңін анықтап алу аса маңызды. Миелома кезеңдерін анықтаудың ең кең тараған құралы — Халықаралық кезеңдерге бөлу жүйесі (ISS). Осы жүйеде қандағы екі нақты ақуыздың деңгейлері ескеріледі, олардың негізінде миеломаның 1, 2 немесе 3 кезеңі анықталады.

Сізге «көп түрлі миелома» диагнозы қойылғанда, сіз өзіңізді бұрын ешқашан болып көрмегендей жалғыз сезінуіңіз мүмкін. Дегенмен де, есіңізде болсын, бұл жолдың әр сатысында сіздің жаныңызда тек достарыңыз бен жақындарыңыз ғана емес, сонымен қатар маман дәрігерлердің ұжымдық тобы да болады.

Көп түрлі миеломаны емдеу жөніндегі мамандар тобы «тәртіптеме аралық» деп аталады, өйткені оған сіздің ауруыңызбен бірге күресетін әртүрлі мамандығы бар дәрігерлер кіреді. Егер сіз олардың рөлдері мен міндеттерінің қалай жүзеге асырылатынын жақсы түсінсеңіз, бұл сізге емдеу барысында нақты сұрақтар дайындауға және қоюға көмектеседі.

Көп түрлі миелома әлі күнге дейін емделмейтін ауру болып саналса да, қазіргі күндері аурудың ағымын бақылау әдістері, бұрынғыға қарағанда, әлдеқайда тиімді ¹⁴.

Көп түрлі миеломаны емдеу үш негізгі мақсатқа жетуге бағытталған¹⁴:

Миеломаның үдеуін тоқтату немесе баяулату. Ремиссияға (аурудың симптомдары жартылай немесе толығымен жойылатын кезеңдер) қол жеткізу және оның ұзақтығын арттыру. Пациенттің өмір сүру сапасын, мысалы, симптомдар айқындылығын төмендету есебінен арттыру.

Көптеген емдеу әдістерінің осы мақсаттардың кейбіріне (немесе барлығына) қол жеткізуге мүмкіндік беретініне қарамастан, көп түрлі миеломасы бар пациенттердің көпшілігінде қайталануларының жоғары жиілігі байқалады. Бұл миеломаның белгілері мен симптомдарының жақсару кезеңінен кейін кенеттен қайта пайда болатынын білдіреді¹⁴. Қайталану пациенттің емнің осы немесе өзге түріне жауап беруді тоқтатқанын көрсетуі мүмкін. Бұл жағдайда ауру емнің осы түріне рефрактерлі болып бағаланады⁴.

Тиімді емдеу әдістері:

• қайталанулардың алдын алуға мүмкіндік береді;
• асқынулардың даму жиілігін төмендетеді;
• пациенттердің өмір сүру ұзақтығын барынша арттырады¹.

Асқынулардың даму жиілігінің төмендеуі:

• Онкологиялық аурудың организмге әсерін шектеу;
• ісіктің таралуын болдырмау;
• сүйектердің беріктігін сақтау, бұл ұзақ уақыт бойы өте жақсы хал-ахуалда болуды қамтамасыз етеді¹.

Көп түрлі миеломаны емдеу әдістерін жалпы мынадай топтарға бөлуге болады:¹⁷

• миеломаны емдеуге арналған препараттар,
• химиялық ем (екі типі),
• дің жасушаларын трансплантациялау.

Миелома типі мен жалпы денсаулық жағдайыңызға және физикалық пішініңізге қарай, сіз төменде көрсетілген кейбір (немесе барлық) әдістерді қолданумен ем қабылдайтын боласыз. Ең жоғары әсеріне жету үшін көбіне бірнеше емдеу әдістерін біріктіру қолданылады¹⁴. Біріктірілген емнің типтес түрлері туралы толық ақпарат төменде ұсынылған.

Миеломаны емдеуге арналған препараттар

Соңғы жылдары бірқатар жаңа препараттар әзірленді. Осындай препараттар біріктірілімдерін қолдану миеломаны емдеу тиімділігін арттыруға және өмір сүру ұзақтығының едәуір жалғасуына мүмкіндік берді⁸. Бұл препараттарды төрт негізгі санатқа бөлуге болады:

Жоғары дозалық химиялық ем және аутотрансплантация¹¹¹²

Химиялық еммен байланысты мәселелердің бірі жоғары дозаларда оның сүйек кемігінің дің жасушаларының жоюына әкелуімен жүзеге асады. Тап осы жасушалардан қан жасушалары түзіледі, сондықтан олар жақсы хал-ахуалда болу үшін қатер шекті маңызды мән иеленеді.

Бұл мәселені кейіннен қажет болғанда олардың трансплантациясын жасау үшін жоғары дозалық химиялық емнің басталуына дейін пациенттен дің жасушаларының үлгісін алып, шешуге болады.

Ауыстырып салу үшін пациенттің өзіндік жасушалары пайдаланылатындықтан, осы емшара «аутологиялық дің жасушаларын трансплантациялау» деп аталады.

Емдеу кезеңінде

Сізге дәрігер қабылдаулары жүйелі тағайындалатын болады, онда сіз өзіңізді мазалайтын жайттардың бәрін талқылай аласыз¹. Кез келген симптомдар туралы, тіпті егер олар сізге мардымсыз болып көрінсе де, мысалы табан мен қолдың басындағы сезімталдықтың біртіндеп жоғалуы жөнінде міндетті түрде хабарлаңыз. Бұл симптомдар шеткері нейропатияны (жүйкелердің зақымдануын) жиі көрсетеді. Бұл жағдайда сіздің дәрігеріңізге емдеу сызбасын түзету қажет болады.

Жоспарлы қаралудан тыс, өз емдеуші дәрігеріңізге температураның көтерілуі немесе қан кету жағдайларының бәрі жөнінде өз емдеуші дәрігеріңізге міндетті түрде мәлімдеңіз. Бұл симптомдар дереу емдеуді талап етеді.

Емдеу аяқталған соң¹⁴

Сіздің емдеуші дәрігерлеріңіз орындалған емдеу тиімділігін келесі критерийлер бойынша бағалайды:

• қан мен несептегі ақуыздар деңгейінің қалып шегінен ауытқуы;
• сүйек кемігі талдауларының қорытындылары;
• сүйек тінінің магнитті-резонансты томография нәтижелері, қажет болса, қосымша ПЭТ және рентгенологиялық зерттеумен.

Бұл тексерулер ремиссияның толықтығын бағалауға мүмкіндік береді. Ремиссия толықтығы жоғары болған сайын оның ұзақтығы да көпке созылады.

Емдеуден кейін

Қан және несеп талдауының қорытындылары негізінде өз емдеуші дәрігеріңіз сізге қаншалықты жиі тексеруден өту керектігін белгілейді. Мазасыздық тудыратын дене температурасының көтерілуі және ауыру сияқты симптомдар пайда болғанда осындай жоспарлы қаралулар арасында өз емдеуші дәрігеріңізбен байланысты болуы аса маңызды. Ондай жағдайларда келесі жоспарлы тексеруді күтпей-ақ дереу дәрігерге қаралу керек.